Vooreerst kan een “vermoeden van afwezigheid” door de vrederechter worden vastgesteld als een persoon sinds meer dan 3 maanden niet meer is verschenen in zijn woon- of verblijfplaats, én men van hem ten minste gedurende 3 maanden geen nieuws heeft ontvangen, én daaruit onzekerheid voortvloeit over zijn leven of dood. De vrederechter kan dan een gerechtelijk bewindvoerder aanstellen die tot taak heeft de goederen van de afwezige als goede huisvader te beheren.
Wanneer er 5 jaar verlopen zijn sinds de vaststelling van het vermoeden van afwezigheid of wanneer men al meer dan 7 jaar geen enkel nieuws meer heeft gekregen van de afwezige, kan de familierechtbank ten tweede een “verklaring van afwezigheid” uitspreken. De overschrijving daarvan in de registers van de burgerlijke stand, heeft tot gevolg dat de vermiste persoon als overleden wordt beschouwd. Zijn erfenis zal dan openvallen en zijn huwelijk of wettelijke samenwoning wordt ontbonden.
Wanneer iemand in levensbedreigende omstandigheden verdwijnt, en zijn lichaam niet kan worden teruggevonden of geïdentificeerd, en zijn overlijden gelet op alle omstandigheden als zeker kan worden beschouwd, kan de familierechtbank tot slot een “gerechtelijke verklaring van overlijden” uitspreken. Dit kan bijvoorbeeld i.g.v. een terroristische aanslag of vliegtuigramp. In dit vonnis zal de vermoedelijke datum van het overlijden vastgesteld worden. Ook deze verklaring heeft tot gevolg dat de erfenis van de verdwenen persoon zal openvallen en zijn huwelijk of wettelijke samenwoning ontbonden wordt.
Indien de vermiste persoon plots tegen alle verwachtingen in, terugkeert, wordt hij geconfronteerd met zijn eigen burgerlijke dood. In dat geval voorziet de wetgever in de mogelijkheid voor de voormalig afwezige derdenverzet aan te tekenen tegen de uitgesproken vonnissen. Vervolgens zal de teruggekeerde zoveel als mogelijk in zijn oude positie worden gesteld. Zo zal bijvoorbeeld het register van de burgerlijke stand worden aangepast en zal men opnieuw het ouderlijk gezag verwerven van zijn kinderen. Indien men voorheen getrouwd was, zal het huwelijk evenwel ontbonden blijven. Men kan dan eventueel wel opnieuw trouwen.