Een persoonlijkheidsprobleem, wat is dat?
Wanneer er sprake is van een 'gezonde persoonlijkheid' dan ben je in staat om je gedrag aan te passen aan de omstandigheden en de situatie. Wanneer iemand extreme variaties van 'gewone' karaktertrekken vertoont en zich daarom niet meer goed kan aanpassen aan de omgeving, wordt er gesproken van een persoonlijkheidsprobleem. Iemand is bijvoorbeeld extreem jaloers, extreem verlegen, extreem perfectionistisch of extreem gevoelig voor kritiek en ervaart daardoor allerlei problemen in het dagelijks leven.
Wanneer iemand wél extreme persoonlijkheidstrekken vertoont, maar er is géén sprake van persoonlijke problemen of problemen in de werk- of sociale omgeving, mag je dan spreken van een persoonlijkheidsprobleem?
Nee, dan kun je niet zeggen dat er sprake is van een persoonlijkheidsprobleem.
Een persoonlijkheidsprobleem kenmerkt zich doordat je persoonlijk en/of sociaal vastloopt door de manier waarop je omgaat met jezelf en anderen en daar, naast anderen, zelf veel hinder van ondervindt.
Naast het vastlopen heb je last van een verscheidenheid aan, vaak wisselende, psychische klachten zoals angststoornissen, depressiviteit, emotionele instabiliteit en impulsiviteit.
Hoe ontstaat een persoonlijkheidsprobleem?
Er is al veel onderzoek gedaan naar het ontstaan van een persoonlijkheidsstoornis. Met de huidige kennis gaat men ervan uit dat er niet één oorzaak is, maar dat een persoonlijkheidsstoornis ontstaat als gevolg van een ingewikkeld samenspel van factoren. Wat je wel ziet is dat mensen met een persoonlijkheidsproblematiek in hun jeugd vaak te maken hebben gehad met seksueel misbruik, huiselijk geweld, een depressieve ouder enzovoorts. Ze lopen vast op alle levensgebieden of, kunnen in de buitenwereld wel hun woordje doen, maar zijn niet goed in staat met hun eigen emoties om te gaan. Het gevolg daarvan kan zijn dat ze zichzelf pijn doen in de vorm van snijden of slaan, of zichzelf verdoven met drugs zodat ze hun emoties niet hoeven te voelen. Maar ook erfelijke factoren spelen een rol. Mensen verschillen in aanleg of temperament. De een wordt sneller angstig, de ander eerder somber. De een is erg gesloten, de ander juist extravert. Het temperament krijg je met de geboorte mee. Tot slot zijn er sociaal-culturele omstandigheden die kunnen meespelen, bijvoorbeeld de inbedding van het gezin in de omgeving, de levensstandaard, gevolgen van emigratie, dat soort zaken.
Als mensen in jouw praktijk komen met een persoonlijkheidsprobleem, hoe pak jij dat dan aan?
Voor de behandeling van persoonlijkheidsstoornissen is de vraag naar de oorzaken niet van doorslaggevend belang. Belangrijker is duidelijkheid te krijgen over de factoren die in het hier-en-nu de problemen in stand houden. Dat kunnen omstandigheden zijn, maar ook automatische reactiewijzen.
Schematherapie is een bewezen therapievorm voor mensen wie het al langere tijd niet goed lukt om met hun kwetsbare kant en gemoedstoestanden om te gaan. Deze therapievorm zet ik vaak in, in mijn praktijk. Het is een vorm van therapie die kan helpen om hardnekkige patronen van denken, voelen en doen te veranderen. Iedereen heeft een bepaalde manier waarop hij kijkt naar zichzelf, de ander en de wereld om zich heen. Wanneer dit leidt tot langdurige negatieve patronen van voelen, denken en handelen, is er sprake van een kwetsbare kant, een schema.
Om een voorbeeld te noemen: het schema 'meedogenloze normen' kan leiden tot het idee dat het altijd beter moet. Hierdoor ontstaat perfectionisme, onvrede over de eigen prestaties, faalangst, schuldgevoelens en/of een kritische houding richting anderen. Wanneer één of meer schema's 'getriggerd' worden, kan iemand in een bepaalde gemoedstoestand terecht komen. Dat noem je modus. Een modus kenmerkt zich door bepaalde emoties en bepaald gedrag.
Zo is er ook een schema 'minderwaardigheid'. Dit schema kan de zogeheten 'inschikkende modus' losmaken. Iemand onderdrukt dan zijn emoties en hoopt op goedkeuring van anderen.
Veel schema's en modi zijn ontwikkeld in de jeugd doordat één of meerdere van de zes basisbehoeften waaronder veiligheid, verbondenheid en zelfwaardering, onvoldoende zijn ingevuld. Persoonlijkheidsproblemen kunnen dan het gevolg zijn.
Waar gaat het bij schematherapie precies om?
Tijdens de schematherapie gaat het er om de 'triggers' te ontdekken waardoor de ene gebeurtenis wel een negatieve gedachte oproept en de andere niet. Zo kan een bepaalde gebeurtenis vier keer zonder probleem verlopen, maar de vijfde keer een negatieve gedachte oproepen. Het doel van schematherapie is het vergroten van de 'gezonde volwassene' en te leren om te gaan met heftige emoties. Ik gebruik daarvoor verschillende gedragstechnieken en interventies, bijvoorbeeld imaginatieoefeningen, waarin cruciale situaties keer op keer opnieuw worden verbeeld.
Kun je tot slot iets zeggen over de resultaten die met schematherapie bereikt worden?
De kracht van schematherapie zit ‘m in de aanpak op gevoelsniveau. Dat heeft direct impact. Mensen kunnen hun geschiedenis niet herschrijven, maar met schematherapie kunnen ze wel leren anders om te gaan met hun behoeftes, dan dat ze vanuit hun kinderjaren gewend zijn. Op die manier kunnen ze beter voor zichzelf leren zorgen. De resultaten van schematherapie zijn positief. De klachten nemen serieus af en mensen gaan vrolijker door het leven.
Wanneer er sprake is van een 'gezonde persoonlijkheid' dan ben je in staat om je gedrag aan te passen aan de omstandigheden en de situatie. Wanneer iemand extreme variaties van 'gewone' karaktertrekken vertoont en zich daarom niet meer goed kan aanpassen aan de omgeving, wordt er gesproken van een persoonlijkheidsprobleem. Iemand is bijvoorbeeld extreem jaloers, extreem verlegen, extreem perfectionistisch of extreem gevoelig voor kritiek en ervaart daardoor allerlei problemen in het dagelijks leven.
Wanneer iemand wél extreme persoonlijkheidstrekken vertoont, maar er is géén sprake van persoonlijke problemen of problemen in de werk- of sociale omgeving, mag je dan spreken van een persoonlijkheidsprobleem?
Nee, dan kun je niet zeggen dat er sprake is van een persoonlijkheidsprobleem.
Een persoonlijkheidsprobleem kenmerkt zich doordat je persoonlijk en/of sociaal vastloopt door de manier waarop je omgaat met jezelf en anderen en daar, naast anderen, zelf veel hinder van ondervindt.
Naast het vastlopen heb je last van een verscheidenheid aan, vaak wisselende, psychische klachten zoals angststoornissen, depressiviteit, emotionele instabiliteit en impulsiviteit.
Hoe ontstaat een persoonlijkheidsprobleem?
Er is al veel onderzoek gedaan naar het ontstaan van een persoonlijkheidsstoornis. Met de huidige kennis gaat men ervan uit dat er niet één oorzaak is, maar dat een persoonlijkheidsstoornis ontstaat als gevolg van een ingewikkeld samenspel van factoren. Wat je wel ziet is dat mensen met een persoonlijkheidsproblematiek in hun jeugd vaak te maken hebben gehad met seksueel misbruik, huiselijk geweld, een depressieve ouder enzovoorts. Ze lopen vast op alle levensgebieden of, kunnen in de buitenwereld wel hun woordje doen, maar zijn niet goed in staat met hun eigen emoties om te gaan. Het gevolg daarvan kan zijn dat ze zichzelf pijn doen in de vorm van snijden of slaan, of zichzelf verdoven met drugs zodat ze hun emoties niet hoeven te voelen. Maar ook erfelijke factoren spelen een rol. Mensen verschillen in aanleg of temperament. De een wordt sneller angstig, de ander eerder somber. De een is erg gesloten, de ander juist extravert. Het temperament krijg je met de geboorte mee. Tot slot zijn er sociaal-culturele omstandigheden die kunnen meespelen, bijvoorbeeld de inbedding van het gezin in de omgeving, de levensstandaard, gevolgen van emigratie, dat soort zaken.
Als mensen in jouw praktijk komen met een persoonlijkheidsprobleem, hoe pak jij dat dan aan?
Voor de behandeling van persoonlijkheidsstoornissen is de vraag naar de oorzaken niet van doorslaggevend belang. Belangrijker is duidelijkheid te krijgen over de factoren die in het hier-en-nu de problemen in stand houden. Dat kunnen omstandigheden zijn, maar ook automatische reactiewijzen.
Schematherapie is een bewezen therapievorm voor mensen wie het al langere tijd niet goed lukt om met hun kwetsbare kant en gemoedstoestanden om te gaan. Deze therapievorm zet ik vaak in, in mijn praktijk. Het is een vorm van therapie die kan helpen om hardnekkige patronen van denken, voelen en doen te veranderen. Iedereen heeft een bepaalde manier waarop hij kijkt naar zichzelf, de ander en de wereld om zich heen. Wanneer dit leidt tot langdurige negatieve patronen van voelen, denken en handelen, is er sprake van een kwetsbare kant, een schema.
Om een voorbeeld te noemen: het schema 'meedogenloze normen' kan leiden tot het idee dat het altijd beter moet. Hierdoor ontstaat perfectionisme, onvrede over de eigen prestaties, faalangst, schuldgevoelens en/of een kritische houding richting anderen. Wanneer één of meer schema's 'getriggerd' worden, kan iemand in een bepaalde gemoedstoestand terecht komen. Dat noem je modus. Een modus kenmerkt zich door bepaalde emoties en bepaald gedrag.
Zo is er ook een schema 'minderwaardigheid'. Dit schema kan de zogeheten 'inschikkende modus' losmaken. Iemand onderdrukt dan zijn emoties en hoopt op goedkeuring van anderen.
Veel schema's en modi zijn ontwikkeld in de jeugd doordat één of meerdere van de zes basisbehoeften waaronder veiligheid, verbondenheid en zelfwaardering, onvoldoende zijn ingevuld. Persoonlijkheidsproblemen kunnen dan het gevolg zijn.
Waar gaat het bij schematherapie precies om?
Tijdens de schematherapie gaat het er om de 'triggers' te ontdekken waardoor de ene gebeurtenis wel een negatieve gedachte oproept en de andere niet. Zo kan een bepaalde gebeurtenis vier keer zonder probleem verlopen, maar de vijfde keer een negatieve gedachte oproepen. Het doel van schematherapie is het vergroten van de 'gezonde volwassene' en te leren om te gaan met heftige emoties. Ik gebruik daarvoor verschillende gedragstechnieken en interventies, bijvoorbeeld imaginatieoefeningen, waarin cruciale situaties keer op keer opnieuw worden verbeeld.
Kun je tot slot iets zeggen over de resultaten die met schematherapie bereikt worden?
De kracht van schematherapie zit ‘m in de aanpak op gevoelsniveau. Dat heeft direct impact. Mensen kunnen hun geschiedenis niet herschrijven, maar met schematherapie kunnen ze wel leren anders om te gaan met hun behoeftes, dan dat ze vanuit hun kinderjaren gewend zijn. Op die manier kunnen ze beter voor zichzelf leren zorgen. De resultaten van schematherapie zijn positief. De klachten nemen serieus af en mensen gaan vrolijker door het leven.