In veel zaken is het in principe mogelijk om vooraf reeds uw geschil voor te leggen aan de bevoegde rechter via een kosteloze procedure minnelijke schikking of verzoeningsprocedure. U kan daartoe een eenvoudig verzoek aan de griffie richten om uw tegenpartij op te roepen in verzoening. De bevoegde rechter poogt in dat geval u en uw tegenpartij te verzoenen tijdens een zitting minnelijke schikking. Door middel van een gesprek met en tussen de partijen wordt geprobeerd om het bestaande geschil minnelijk op te lossen zonder een lange en kostelijke gerechtelijke procedure te moeten doorlopen. Partijen kunnen op die manier tot een vergelijk proberen te komen waarin zij zich beiden kunnen vinden en alzo een einde maken aan het tussen hen bestaande geschil.
Zo bijvoorbeeld kan er via een minnelijke schikking een afbetalingsplan voor een schuld overeen gekomen worden. Denk bijvoorbeeld aan een geschil tussen een verhuurder en een huurder omtrent achterstallige huur. Via een minnelijke schikking kan bijvoorbeeld een akkoord bereikt worden tussen de partijen dat de huurder de achterstallige huur via een bijkomende maandelijkse betaling bovenop de huurprijs over een aantal maanden inhaalt. In bepaalde gevallen is een voorafgaande poging tot minnelijke schikking ook bij wet verplicht, bijvoorbeeld in pachtzaken.
Het verschil met een gewone gerechtelijke procedure bestaat erin dat de rol van de rechter in een verzoeningsprocedure beperkter is. Met name zal de rechter geen beslissing kunnen nemen indien de partijen niet tot een vergelijk komen. Het al dan niet slagen van een verzoeningsprocedure hangt dus volledig af van de partijen zelf. Indien bijvoorbeeld 1 van de partijen niet komt opdagen op de datum van de verzoeningszitting of indien 1 van de partijen niet bereid is om bepaalde toegevingen te doen zal er gewoonweg geen minnelijke schikking mogelijk zijn.
Indien de partijen tijdens de verzoeningszitting wel tot een overeenkomst komen ter beëindiging van hun geschil, zal dit door de griffier genoteerd worden in een proces-verbaal van minnelijke schikking. Het ondertekende proces-verbaal zal dezelfde waarde als een vonnis genieten. Zo zal u achteraf, indien blijkt dat uw tegenpartij de gemaakte afspraken niet zou nakomen, uw tegenpartij op basis van het proces-verbaal tot uitvoering kunnen dwingen.